امر به معروف و نهی از منکر که اکنون از آنها به عنوان دو واجب فراموش شده نام میبرند، مراتبی دارد که باید آمران به معروف و ناهیان از منکر آنها را مورد توجه قرار دهند.
به گزارش روابط عمومی ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان کردستان، امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یکی از دستورات قرآن و دین اسلام، بر هر مسلمانی واجب است لذا همه باید نسبت به ادای این تکلیف الهی اهتمام جدی داشته باشند.
احساس قلبی؛ هنگامی که در روایات شریفه مراتب امر به معروف و نهی از منکر را بررسی میکنیم، اولین مرتبه این وظیفه، به خصوص نهی از منکر، انکار به قلب است، یعنی زمانی که انسان گناه، زشتی و انحرافی را در جامعه میبیند، در دل خود آن را تقبیح کرده و احساس ناراحتی کند؛ این اولین مرتبه نهی از منکر است.
اظهار ناراحتی؛ بر اساس آنچه در روایات آمده است، در مرتبه بعد انسان باید ناراحتی خود را در چهره ظاهر کند. وقتی انسان در جامعه با کار زشتی روبرو میشود و گناهی را میبیند، باید علاوه بر انکار درونی، ناراحتی و اشمئزاز خود را با اخم و درهم کشیدن چهره اظهار کند. در روایتی وارد شده که، اگر کس با گناهی مواجه شد و پیشانی خود را درهم نکشید، و اخم نکرد، آن پیشانی در آتش جهنم چروکیده خواهد شد، پس مرتبهی دوم این است که بعد از انکار به قلب، اثر انکار قلبی در چهره ظاهر شود.
اظهار به زبان؛ مرتبه سوم، به زبان آوردن و تذکر دادن است، که خود مراتبی دارد که در مرحله اول، چنان که شرایط مناسب بود و زمینههای لازم برای تأثیرگذاری وجود داشت، با زبانی لین و نرم، معروف و منکر را تذکر بدهد؛ و اگر تذکر با زبان لین اثر نداشت، در مرحله بعد، باید با لحنی شدیدتر، از منکر جلوگیری کرد.
این مرتبه دیگری از امر به معروف و نهی از منکر است که اگر امر به معروف و نهی از منکر به صورت تذکر و برخورد لفظی اثر نکرد و شرایط مناسبی وجود داشت و امر به معروف و نهی از منکر برخورد فیزیکی میطلبد، باید این برخورد انجام پذیرد. البته در جامعه اسلامی که دولت و حکومت اسلامی وجود دارد، برخورد فیزیکی باید از طرف مقامی رسمی، و با مجوز رسمی انجام شود.
جهاد؛ مراحلی که تاکنون ذکر شد، همه در موارد متعارف امر به معروف و نهی از منکر است؛ اما مراتب دیگری از امر به معروف و نهی از منکر در روایات ذکر شده که شامل جهاد هم میشود. به طور کلی همه انواع جهاد، از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر است. حتی جهاد ابتدائی که یک جهادی روشنگرانه است و هدف آن از بین بردن موانع هدایت مردم است، آن هم در واقع نوعی امر به معروف است؛ زیرا در جهاد ابتدائی، جامعه به آنچه حق است، وادار شده و به سوی راه صحیح هدایت میگردد.
همچنین جهادی که به عنوان دفاع است، نیز نوعی نهی از منکر است؛ زیرا جهاد دفاعی، برای این است که حق در جامعه باقی مانده و محکوم به کفر، انحراف و ضلالت نشود.